Karst Topoğrafyası Nedir?
Karst topoğrafyası ve karstlaşma gibi isimlerle de bilinen karst topoğrafyası, karstik kayaçlar dediğimiz kalker (kireçtaşı), jips (alçıtaşı), dolomit gibi kayaçların su ile teması sonrasında meydana gelen şekillerin bulunduğu topoğrafyadır.
Dünyada bir kayaca özgü topoğrafya isimlendirmesi açısından tek örnektir.
Jips (Alçıtaşı) Hakkında
Karstik kayaçlar içerisinde aşınmaya karşı en dayanıksız olan jips (alçıtaşı) çok kolay çözündüğü için bu kayaç üzerinde oluşan şekiller kalıcı değildir.
Jips Ülkemizde Nerelerde Görülür?
Jips karstı ya da diğer bir adıyla Alçıtaşı, Çankırı, Sivas ve Erzincan illerimizde görülür.
Kalker (Kireçtaşı) Hakkında
Kalker ise jips’e göre biraz daha dayanıklı bir karstik kayaçtır.
Kalker Ülkemizde Nerelerde Görülür?
Kalker ya da diğer bir adıyla Kireçtaşı üzerinde oluşan şekillerine Akdeniz Bölgesi ve İç Anadolu’nun Akdeniz’e yakın kesimleri (Konya bölümü)nde sıkça rastlanır. Bunun dışında Ege Bölgesi, Güney Marmara, Batı Karadeniz bölgelerinde de dar alanlarda karstik şekillere rastlanır.
Karstik Şekiller Nasıl Oluşur?
Karstik Yeryüzü Şekilleri Aşınım ve Birikim olarak 2 şekilde oluşmaktadır.
a) Karstik Aşınım Şekilleri
Karstik kayaçlar adı verilen bu kayaçların ortak özellikleri su ile temas ettiğinde kolayca aşınmalarıdır. Bu aşınım karstik şekilleri oluşturmadan önce ilk etapta su ile temas ve yarık/çatlak oluşması ile başlar. Böylece oluşan bu yarık ve çatlaklardan içeri giren su karstik kayacı daha derin aşındırmaya başlar. Bu aşındırma sürecinin sonunda lapya, dolin, uvala, polye gibi karstik aşınım şekilleri ortaya çıkar.
b) Karstik Birikim Şekilleri
Karstik bölgelerde sular karstik kayaçları kolayca eritir. Kayacın içerisindeki kireç (kalsiyum oksit) uygun ortamlarda çökelerek tortul haline gelir. Çökelere biriken kireç karstik birikim şekillerini meydana getirir. Karstik birikim şekilleri sarkıt, dikit, sütun ve traverten olarak ayrılabilir.