Türkiye'nin ve Dünyanın Yer Yüzü Şekilleri

Rüzgar aşındırmaları sonucu meydana gelen şekillerden Mantarkaya, rüzgarın önüne kattığı kum tanelerini ulaşabildiği kayaçların yere yakın olan alt kısımlarına çarparak kayacın altını aşındırmasıyla meydana getirdiği şekildir. Kayacın üst kısmı aşamadığı için şapka gibi kalır. Mantara benzediği için “Mantarkaya” adını almıştır. Diğer adı Şeytan Masası’dır. ABD’de Hodorock, Sahra Çölünde Gur adı verilir.

Rüzgar aşındırmaları sonucu ortaya çıkan yeryüzü şekillerinden Korrazyon, rüzgar aşındırmasının güçlü olduğu kurak bitki örtüsünden yoksun alanlarda rüzgarın önüne kattığı kum tanelerini kayaçlara çarptırarak yaptığı aşındırmadır.

Rüzgarla oluşan yeryüzü şekillerinden Hamada, rüzgarların kurak ve yarı kurak bölgelerde taşıyabileceği daha küçük materyalleri uzaklaştırarak büyük materyallerin kalmasına sebep olur. Çöllerin zeminini kaplayan bu büyük boyutlu materyaller arazinin kaldırım gibi görünmesine neden olur. Oluşan bu şekle Hamada denir. Diğer adı Çöl Kaldırımı’dır.

Rüzgar biriktirmesi sonucu ortaya çıkan yer şekillerinden Lös, rüzgar biriktirmesinin kuvvetli olduğu nispeten nemli alanlarda kumulları biriktirmesiyle oluşan kalın toprak örtüleridir.

Rüzgar biriktirmesi sonucu meydana gelen yer şekillerinden Barkan, rüzgar biriktirmesinin kuvvetli olduğu alanlarda rüzgarın kumulları biriktirerek hilal şekline getirmesi sonucu oluşur. Eğimin az olduğu taraf hakim rüzgar yönünü gösterir.

Rüzgar aşındırması sonucu ortaya çıkan yer şekillerinden Yardang, rüzgarın korrazyon yaparak yamaçlardaki gevşek malzemeleri aşındırıp geride sert materyalleri yamaçlarda bırakmasıyla meydana gelir. Aşınmadan arta kalan köşeli çıkıntılı kısımlardır.

Rüzgar aşındırmasıyla ortaya çıkan yer şekillerinden Şahit Kaya, rüzgarın, direnci düşük malzemeleri aşındırması sonucu meydana gelen şekildir. Rüzgar aşındırmasının kuvvetli olduğu kurak ve yarı kurak alanlarda rüzgarın kolay aşınan malzemeleri aşındırması ile aşınmadan arta kalan kısımların silindir şeklinde ortaya çıkması sonucu Şahit Kaya ortaya çıkar. Diğer adı Şahit Tepe’dir.

Buzulların oluşturduğu yeryüzü şekillerinden Drumlin, buzulların birikim şekillerine göre oluşturduğu şekiller başlığında incelenmektedir. Buzulların taşıyıp biriktirdiği malzemeleri, alt tarafında erime ile oluşan küçük akarsuların balina sırtı şeklinde biriktirmesi ile meydana gelir. Drumlinlerin en ayırt edici özelliği balina sırtına benzemesidir. Drumlin Ülkemizde Nerelerde Görülür? Ülkemizde buzul barındıran yüksek dağlarda drumlin adı verilen yeryüzü şekillerine rastlanabilmektedir.

Buzulların oluşturduğu yeryüzü şekillerinden Sander, buzulların biriktirme şekillerine göre oluşturduğu şekiller başlığında yer almaktadır. Buzulların erimesi ile meydana gelen akarsular, buzulların bünyesinde taşıyıp biriktirdiği moren adı verilen malzemeyi düzlük yerlere taşıyıp burada biriktirir. Ortaya çıkan bu alana sander denir. Sander’in diğer isimleri: Sandur, Sander Düzlüğü ya da Sander Ovası. Sander Ülkemizde Nerelerde Görülür? Buzu bulunan […]

Buzulların oluşturduğu yeryüzü şekillerinden Moren, birikim şekillerine göre buzulların oluşturduğu şekiller arasında yer alır. Buzullar çok güçlü bir aşındırma yaptıkları için hareket halindeyken geçtikleri yerlerden bol miktarda parçalar koparırlar. Aynı zamanda bu parçaları beraberinde sürükleyerek taşırlar. Daha sonraki aşamada buzul erimeye başlar ve taşıdığı malzemeleri gücünün tükendiği yerde biriktirir. Biriken bu malzemeye moren denir. Moren’in […]